İslam tarihini dikkatlice incelediğimizde Haricilerin kökleri ve ayrıntıları açıkça ortaya çıkar. İsyanları, ayaklanmaları, kargaşaları ve Müslümanlara karşı direnişleri açıkça tanımlanabilir.
Raşid Halifeliğin sonundan Osmanlı Devleti’nin başlangıcına kadar, bu zehirli bitki çeşitli aşamalarda ve dönemlerde farklı isimler altında, özellikle Emevi dönemi sırasında ortaya çıkmıştır.
Abdulmelik bin Mervan döneminde Müslümanlar, Abdullah bin Zübeyr’in (RA) şehid edilmesine yol açacak ölçüde, şiddetli iç anlaşmazlıklar ve çatışmalarla sarsılmıştı. Bu bölünmelerden yararlanan Hariciler ise eski uygulamalarına uygun olarak Irak’taki ayaklanmalarını yeniden başlatmışlardı.
Başlangıçta Haccac bin Yusuf bu isyanları bir dereceye kadar bastırmayı başardı. Ancak Abdullah, Abdurrahmân bin Eş’as’ı yerel yönetici Rutbil’in yönetim ve cizye ödeme yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlamak için Kabil’e gönderdiğinde, İbnü’l-Eş’as görevini yerine getirmedi. Bunun yerine geri döndüğünde Basra ve Kufe’ye saldırdı ve Hariciler ile diğer bazı grupların desteğiyle oradaki insanları kendisine biat etmeye zorladı.
Bu isyanı bastırmak için Haccac geçici olarak geri çekildi. Abdulmelik bin Mervan onu desteklemek için ek kuvvetler gönderdi ve Hicri 83 yılında iki ordu Deyr el-Cemâcim bölgesinde karşı karşıya geldi ve burada bir savaş başladı.
Bu savaş yaklaşık yüz gün sürdü. Sonuç olarak, Haccac’ın liderliğindeki Emeviler galip geldi ve İbnü’l-Eş’as yenildi. Yenilgisinin ardından İbnü’l-Eş’as, Rutbil’in koruması altında Kâbil’e kaçtı.
Haccac, Rutbil’e İbn’ul Eşas’ın derhal iadesini talep eden bir mektup yazdı. Haccac, kahramanlığıyla tanındığı ve bölgenin çoğu onun düşmanlığından korktuğu için Rutbil, Eşas’ın kafasını kesti ve bir çuval içinde Haccac’a gönderdi. Böylece Abdulmelik bin Mervan, yönetimini Eşas’ın isyanından korumayı başardı.
